Van beleid naar beweging: hoe Overijssel participatie laat leven

Sinds oktober 2024 heeft Provinciale Staten nieuw participatiebeleid vastgesteld: de Overijsselse participatievisie en -werkwijze. Lisa en Janine zijn, samen met de rest van team Participatie, de drijvende krachten achter de uitvoering. “Participatie gaat over hoe we ons als provincie verhouden tot de samenleving,” vertelt Lisa. “Het is openstaan voor contact en geluiden uit de samenleving en dit weten te vertalen naar ons beleid.”

Lisa werkt sinds 2019 bij de provincie en schreef samen met een collega aan het nieuwe beleid. Inmiddels zorgt ze als senior adviseur voor de implementatie van de Overijsselse participatiewijze: “Ik houd me bezig met de toepassing van het participatiebeleid bij de voorbereiding of uitvoering van provinciaal beleid. Bijvoorbeeld door middel van voorlichting en advisering: wanneer is er wel/geen sprake van participatie, hoe richt je een goed participatieproces in en hoe zorg je voor goede verslaglegging van de participatieopbrengst? Deze informatie wordt ook meegestuurd bij Statenvoorstellen en Statenbrieven. Op die manier hebben Gedeputeerde Staten en Provinciale Staten ook inzicht in het participatieproces. Daarom is het belangrijk dat goed terug te lezen is wie de belanghebbenden zijn, op welke manier ze betrokken zijn en op welke manier hun inbreng heeft geleid tot wijzigingen in het beleid of voorstel.”

Janine, sinds april 2025 adviseur participatie, ondersteunt collega’s die participatie in hun projecten toepassen. “Ik geef participatieadvies, lees mee op participatie plannen en help collega's waar nodig bij de voorbereiding of uitvoering van hun participatieproces. Zo leren collega’s door te doen.”

Het participatiebeleid werd een jaar geleden unaniem vastgesteld door Provinciale Staten. Een mijlpaal waar Lisa trots op is: "In een korte tijd hebben we iets neergezet wat echt is gaan leven in de organisatie. Dat is gelukt omdat we in de voorbereiding een hele goede samenwerking hadden met onze opdrachtgevers, het management en de betrokken bestuurder. Dat is echt nodig om zo'n nieuwe werkwijze goed te kunnen laten landen in de organisatie.”

Het is een jaar na vaststelling van de Overijsselse participatiewerkwijze. Lisa en Janine geven aan dat er al een mooie verandering op gang is gekomen, maar dat hun taak er nog niet op zit: "Er zijn nog steeds zoveel verschillende denkbeelden en interpretaties van het woord participatie. We zien het echt als onze missie om duidelijk te maken wat participatie is (en wat niet), wat de meerwaarde ervan kan zijn en hoe je het goed kunt inzetten.”

Geen participatieproces is hetzelfde. Lisa: “Bij participatie gaat het over hoe we de kennis en ervaringen uit de samenleving kunnen benutten bij het maken en uitvoeren van beleid. Hoe hier in de praktijk invulling aan wordt gegeven is heel verschillend. Een geslaagde participatie-aanpak bij project A kan voor project B minder passend zijn. Het is dus echt maatwerk en goed kijken naar de opgave die voorligt.”

Sommige afdelingen hebben omgevingsmanagers en zijn al op dagelijkse basis met participatie bezig. Bij andere afdelingen is het nog nieuw terrein. “Dat maakt het werk juist zo afwisselend,” vult Janine aan. “De variatie in thema’s en de schaal van projecten is enorm. Je hebt hier projecten die best afgebakend zijn, zoals het aanleggen van een weg, terwijl er ook projecten zijn, zoals gebiedsprocessen, waar we nog jaren mee bezig zijn en dus het participatieproces ook.”

Janine: “Er wordt vaak gedacht dat participatie altijd met inwoners is. Maar als provincie hebben we in onze participatieprocessen veel te maken met belangenverenigingen, maatschappelijke organisaties, gemeenten en waterschappen. We kijken altijd wie de belanghebbenden zijn en maken op basis daarvan een passend participatieproces.”

Bij team Mobiliteit wordt er bijvoorbeeld een nieuwe digitale tool ingezet in het participatieproces. Zij willen hiermee grootschalig alle inwoners van Overijssel de vraag stellen: waar vind jij dat ons mobiliteitsbeleid over moet gaan?

“Die vraag is anders dan de vraag die we aan gemeenten stellen. Aan hen vragen we: Hoe kunnen we dit proces het beste inrichten of waar moeten we meer aandacht aan besteden? Je geeft de verschillende participanten, namelijk de inwoners en de gemeenten een hele andere rol. Het is heel transparant om daar aan de voorkant duidelijkheid over geven,” vertelt Lisa.

De verantwoordelijkheid voor participatie ligt bij de inhoudelijke collega’s van provincie Overijssel. Lisa en Janine coachen en adviseren hen om die rol goed te vervullen.

“Wij nemen het niet over, we helpen collega’s vaardiger worden,” zegt Lisa. “Bijvoorbeeld door participatietrainingen, workshops en lezingen en natuurlijk participatieadvies. Zo werken we stap voor stap aan verandering.” En dat werkt: steeds meer teams werken inmiddels voor de tweede of derde keer volgens de Overijsselse participatiewerkwijze en leren van hun eerdere opgedane ervaringen.

Het participatieteam bestaat uit enthousiaste specialisten. Naast Lisa en Janine zijn er nog vier andere collega's die zich inzetten voor participatie. Zo is Manon, adviseur jongerenparticipatie, aan het onderzoeken hoe we binnen de provincie jongerenparticipatie het best vorm kunnen geven, zodat de stem van jongeren écht wordt meegenomen in het Overijsselse beleid. “Komend jaar willen we in ieder geval met twee pilots starten waarin we aansluiten bij de thema’s die jongeren zelf hebben aangedragen en belangrijk vinden. Ik heb een netwerk binnen scholen en jongerenorganisaties, dus ik kan goed met interne collega's meedenken. Van dat verbinden krijg ik heel veel energie!”

Matthijs is medewerker en onderzoeker participatie. “Ik houd mij vooral bezig met kennisverdieping en -verbreding met betrekking tot participatie”, vertelt hij. “Zo heb ik onderzoek gedaan naar niet-participatie en heb ik een verkenning geschreven over de vraag wanneer participatie geslaagd is. Daarnaast volg ik parttime een geschiedenismaster aan de Universiteit Utrecht. Ik vind het heel fijn hoe flexibel de provincie zich opstelt tegenover de combinatie van werk en studie. Er is ruimte voor maatwerk met betrekking tot wanneer en hoe je je werk doet.”

Ook wordt Matthijs erg blij van het team en hij is niet de enige. Esther geeft enthousiast aan: “Iedereen is erg gedreven!”

Als communicatieadviseur zorgt zij ervoor dat collega's weten hoe we als organisatie participatie aanpakken en waarom het waardevol is. “Intern inspireer ik met voorbeelden en verhalen en extern laat ik zien dat we inwoners serieus nemen en hen echt willen betrekken bij beleid. Ik vind het daarbij belangrijk om een eerlijk verhaal te delen. Het leukst aan mijn werk vind ik dat ik na het maken van een strategisch plan, direct zelf aan de slag ga om dat plan leven te brengen.”

De nieuwste toevoeging aan het team is trainee Gabriëlle. Zij is sinds oktober 2025 gestart en doet dit in het kader van haar tweejarig traineeship via Talentenregio. “Ik ga mij onder andere bezighouden met het opzetten van een intern participatienetwerk en het organiseren van bijeenkomsten voor het Overijssels participatienetwerk met gemeenten en waterschappen. Denk hierbij aan trainingen, intervisies en meer. Daarnaast houd ik van een gezellige sfeer en mijn eerste indruk is dat dat bij dit team zeker goed zit.”

“We zijn echt iets aan het bouwen,” zegt Janine. “Niet alleen een team, maar een manier van werken.” “We hebben allemaal een vuurtje voor de democratie,” vult Lisa aan. “Dit werk heeft impact, misschien niet morgen, maar zeker op de lange termijn. Dat gevoel heb ik echt met dit team en dit onderwerp, dat geeft voldoening. We doen dit allemaal vanuit een bepaald gevoel van urgentie, dit is een belangrijk thema om in te investeren.”

Ook over de provincie als werkgever zijn Janine en Lisa enthousiast. “Ik heb hier ook al zoveel mogen doen en kansen gekregen om me te ontwikkelen,” vertelt Lisa. “We krijgen echt vertrouwen en commitment vanuit ons bestuur en management.” “En dat,” vult Janine aan, “heeft zoveel impact op je werkplezier.”